Donald Trump begon zijn toespraak ruim een kwartier later dan voorzien, wat erg ongewoon is voor de president die zelden te laat komt. Even werd dan ook nog gespeculeerd dat hij dan toch niet uit de Irandeal zou stappen, maar al snel werd duidelijk dat de Amerikaanse president wel degelijk bij zijn standpunt blijft: “Iedereen is het erover eens dat Iran nooit een nucleair wapen mag hebben. Daarom meld ik vandaag officieel dat de Verenigde Staten uit het nucleaire akkoord, de zogenaamde Irandeal, zal stappen.”

“Sponsor van terrorisme”

“Iran is de belangrijkste sponsor van terrorisme”, startte de Amerikaanse president zijn toespraak. “De voorbije jaren heeft het land ook Amerikaanse ambassades gebombardeerd en honderden Amerikaanse burgers gevangen genomen en gedood. Bovendien plundert Iran zijn eigen bevolking.”

“Ze blijven proberen om een kernwapen te ontwikkelen. De zogenoemde Irandeal, die in 2015 werd gesloten, zou de Verenigde Staten moeten beschermen tegen een Iraans kernwapen, maar in de praktijk is dat helemaal niet z. Op deze manier is het akkoord niet vredevol.”

“Schande voor Amerika”

De president neemt, zoals gewoonlijk, geen blad voor de mond bij het duiden van zijn beslissing. “De VS wordt uit de deal getrokken omdat het een desastreuze deal was. Het akkoord was een schande voor de Amerikaanse burgers, de deal was gebaseerd op een leugen en had er gewoonweg nooit mogen zijn. Het akkoord heeft geen vrede gebracht en zal het ook nooit brengen.”

Wat houdt de Iran-deal in?

Waarover gaat de deal nu precies en wat zijn de gevolgen als Trump zich daadwerkelijk terugtrekt, ook voor ons land? Docent Internationale politiek Thijs Van de Graaf (UGent) beantwoordt al uw vragen.

“In 2015 sloten China, Rusland, de Verenigde Staten, Frankrijk, Groot-Brittanië en Duitsland een nucleaire deal met Iran. Het land zou zijn kernwapenprogramma de komende jaren flink beperken en onder andere inspecteurs toelaten op de nucleaire sites. In ruil zouden de zes partijen de economische en politieke sancties tegen Iran opheffen. Die waren er gekomen toen in 2012 aan het licht kwam dat Iran verschillende nucleaire sites had. De belangrijkste sanctie was het olie-embargo. Olie is de belangrijke bron van inkomsten, waardoor het land als het ware in een wurggreep gehouden werd.”

Waarom wil Trump die herbekijken?

“Trump was nooit een grote fan van de deal, die onderhandeld werd door zijn voorganger Barack Obama. Bij zijn aanstelling als president wou hij de overeenkomst verscheuren, maar de invloed van de gematigde ex-minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson heeft dat vermeden. Huidig minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo neemt net als Trump hardere standpunten in, vandaar dat de deal nu opnieuw ter discussie staat.”

Waarom herbekijkt Trump de deal juist nu?

Van de Graaf: “De Republikeinen, die zich niet konden vinden in de deal, kregen het destijds voor elkaar dat de overeenkomst elke 90 dagen hernieuwd moet worden. De volgende deadline is 12 mei en intussen zijn de meer gematigde Republikeinse stemmen vertrokken, waardoor Trump nu de kans heeft om eruit te stappen. Vorige week claimde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu bovendien dat Iran liegt en de deal niet nakomt. Dat heeft natuurlijk alleen maar olie op het vuur gegooid.”

Wat zijn de risico’s als Trump de deal opblaast?

Van de Graaf: “Iran en de VS en hun respectievelijke bondgenoten staan in verschillende Arabische landen al lijnrecht tegenover elkaar. Zo hebben rebellen in Jemen, gesteund door Iran, recent raketten gelanceerd op de hoofdstad van Saoedi-Arabië, dat dan weer de steun krijgt van Amerika. Het is best mogelijk dat de bestaande spanningen in de Arabische wereld uit de hand lopen en evolueren naar gewapende conflicten. Er zijn recent verschillende voorvallen geweest, zoals de Israëlische F16 die boven Syrië door Iran neergehaald werd.”

Wat is de impact daarvan voor ons?

Van de Graaf: “Als Trump daadwerkelijk uit de deal stapt, zullen de oliemarkten onder druk komen en de prijzen nog meer stijgen. Ze waren al gestegen, omdat de handelaars anticipeerden op deze wending. Na een harde afwijzing van de Verenigde Staten zullen ze nog sterker de hoogte in gaan.”

Trump gaat bovendien niet alleen sancties treffen tegen Iran, maar ook tegen buitenlandse bedrijven die handel drijven met Iran, na een overgangsperiode van 90 tot 180 dagen. Bedrijven die getroffen zouden kunnen worden door de sancties zijn onder meer de Amerikaanse vliegtuigbouwer Boeing, de Europese sectorgenoot Airbus, het Amerikaanse elektronicaconcern General Electrics, de Duitse autoconstructeur Volkswagen, de Frans-Japanse automaker Renault-Nissan en de Franse oliemaatschappij Total.

Trumps beslissing kan vooral de luchtvaartmaatschappijen zuur opbreken. Zo sloot Boeing in december 2016 nog een contract ter waarde van 16,6 miljard dollar af met luchtvaartmaatschappij Iran Air, en een andere overeenkomst van 3 miljard dollar met de maatschappij Aseman. Airbus heeft voor 10 miljard dollar aan openstaande contracten in Iran.