Uit onderzoek in Vlaanderen, gepubliceerd in het Tijdschrift voor Criminologie, blijkt dat 37 procent van de gedetineerden kampt met ernstige psychische klachten. Een vierde kampt met een middelengerelateerde stoornis, 21 procent is afhankelijk van drugs, 10 procent van alcohol. Een op drie gebruikt illegale drugs of niet-voorgeschreven farmaca tijdens de detentie. Injecterend druggebruik blijft beperkt tot 2 procent.

36 tot 38 procent van de gedetineerden krijgt psychofarmaca voorgeschreven, wat driemaal zo hoog is als in de algemene Belgische bevolking. Meest voorgeschreven zijn benzodiazepines, antidepressiva en antipsychotica. Gedetineerden met psychische problemen hebben bovendien een sterk verhoogd risico op suïcide. Uit een internationale studie blijkt dat het suïcidecijfer bij mannen in de detentie driemaal hoger is dan in de vrije samenleving en negenmaal hoger dan bij vrouwen.

Beide onderzoekers wijzen erop dat de gevangenis een unieke kans biedt tot diagnose, begeleiding en behandeling van een populatie die in de vrije samenleving regelmatig tussen de mazen van de hulpverlening valt. “Minimaal zou, wanneer een persoon in de gevangenis aankomt, sprake moeten zijn van een uitgebreide gezondheidsintake met specifieke aandacht voor psychische problemen. Het individuele zorgplan dat hieruit volgt vormt idealiter de basis voor verdere multidisciplinaire hulpverlening”, aldus Favril en Dirkzwager.

Momenteel is dergelijke screeningprocedure zowel in België als in Nederland nog niet geïmplementeerd. De aanpak van de psychische gezondheidsproblemen komt niet alleen gedetineerden, maar ook het gevangenisleven en de gemeenschap ten goede. Psychische problemen verhogen de kans op agressie tijdens de detentie en criminele recidive na de vrijlating.