Ode aan patroonheilige van de Elzas: Obernai

Op 25 kilometer ten zuidwesten van Straatsburg, aan de voet van de Vogezen, ligt het op één na meest bezochte stadje van de Bas-Rhin: Obernai. Dat dankt het aan zijn veelzijdigheid: een bruisend middeleeuws centrum met een labyrint van kleine straatjes en steegjes, fraaie, traditionele vakwerkhuizen in tal van kleuren, maar ook aan zijn groene rand, de officiële start van de Elzaswijnroute. Obernai mag dan ook pronken met het label “Plus Beaux Détours de France”.

De stad verken je het best te voet. In het Office de Tourisme kan je een kaart krijgen van de historische wandelroute van Obernai. Die brengt je langs de belangrijkste bezienswaardigheden: de oude stadswallen, de neogotische Sint-Peter en Paul kerk, het belfort of de Kappelturm op het centrale marktplein waar ook de fontein Saint-Odile staat, die haar naam ontleent aan de patroonheilige van de Elzas. De vele bebloemde terrasjes, wijnbars en knusse restaurantjes vormen de rode draad door het parcours.

“Wat Obernai zo leuk maakt, is dat het een kleinschalig stadje is”, zegt Rosalie van de dienst toerisme. “Slechts 11.000 inwoners maar het ademt alles uit van wat je van de Elzas mag verwachten”. Drie redenen om Obernai te bezoeken? “De fenomenale architectuur, de goedlachse inwoners en de gastronomie.”

Dat laatste klopt helemaal. De typische Elzaskeuken proef je in Winstub Le Freiberg: de choucroute en Flammkuchen, ook wel “witte pizza”genoemd, zijn incontournable, maar nog interessanter lijkt ons de zwarte pens in de oven gegaard, net als de gebraiseerde varkenswangetjes in pinot noir. De fraaie wijnkaart telt een 35-tal aantrekkelijk geprijsde Elzaswijnen.

Wie nog meer wil proeven van die typische Elzascharme verblijft in hotel Le Gouverneur in het hart van de stad. Het gebouw dateert uit de 16e eeuw en werd volledig gerenoveerd. De 34 kamers zijn voorzien van alle comfort en kijken uit op de magische binnenkoer. En met een beetje geluk spot je wel een ooievaar op het dak.

Peperkoek in alle geuren en smaken

Je kan er niet naast kijken als je het gezellige dorpje Gertwiller binnenrijdt. Het lijkt wel op het huis uit Hans en Grietje maar het Maison du Pain d’Epices, hier ook wel paleis genoemd, is ontstaan uit de passie voor peperkoek van Charles Fortwenger, een artisanale bakker, die hier in 1768 zijn eerste atelier opende. Met succes want al snel groeide Gertwiller uit tot de hoofdstad van de peperkoek. In 1977 kwam de familie Risch aan het hoofd van het bedrijf. Het productieproces werd geïndustrialiseerd maar de artisanale kwaliteit is gebleven. Dagelijks wordt 7 ton peperkoek gemaakt. Die wordt verkocht in de vijf Fortwenger-boetiekwinkels verspreid over de Elzas.

Een bezoek (3 euro) aan de 800 m² tellende site bestaat uit drie delen. Starten doe je met een rondgang door het indrukwekkende museum dat de meer dan 250 jarige geschiedenis van het huis en de peperkoek uit de doeken doet. Het was trouwens de honingkoek die de voorloper was van de peperkoek, hier Lebkuchen genoemd. Die laatste werd pas in de 12e eeuw voor het eerst gemaakt. Ook al door de monniken die de peper, lees: een mengeling van verschillende kruiden, lieten aanrukken via de Italiaanse havens.

Nadien volgt een rondgang door de ateliers waar de peperkoek wordt gemaakt. Je maakt er kennis met het mixen van de verschillende ingrediënten, het kneden van het deeg tot het decoreren van de uiteindelijke peperkoek.

Afsluiten doe je met het proeven van enkele lekkernijen in de winkel. En die zijn er in vele smaken: van de traditionele peperkoek tot peperkoek met sinaas en chocolade, amandel en nootjes, kers en kirsch, tot druiven en rum.

Meer rood dan wit

Wie Elzas zegt, denkt meteen aan witte wijn. Meer dan 90 procent van de productie is wit getint. Pinot blanc en gris, muscat, gewurztraminer en vooral riesling, de koningsdruif. Het lijkt wel de omgekeerde wereld bij het meer dan 100 jaar oude familiebedrijf Fritz-Schmitt in Ottrott. “Rood is bij ons goed voor iets meer dan de helft van de productie terwijl dit bij onze collega’s hooguit 5 tot 7 procent is”, vertelt Justine die sinds 2018 haar ouders bijstaat op het domein. “Binnen de gemeentelijke appellatie Ottrott mag enkel rode wijn gemaakt worden op basis van de pinot noir druif, al sinds 1109 toen de benedictijnermonniken zich in ons dorp installeerden. Zij brachten die pinot-noirstokken mee uit de Bourgogne. Onze bekendste wijn was meteen geboren: de Rouge d’Ottrott. We zijn dus een buitenbeentje in de Elzaswijnregio”.

Waarom die monniken voor pinot noir kozen? “Wellicht omwille van de uitstekende ligging”, zegt ze. “Niet vergeten dat wij genieten van een microklimaat met bijzonder hete zomers. Temperaturen van 35 °C en meer zijn heus geen uitzonderingen. Dat danken we aan de onmiddellijke nabijheid van de Vogezen. Die houden zowel de koele winden als de neerslag vanuit het noorden tegen. Daarom dat het vaak regent in de Vogezen. Voor mooi weer moet je bij ons zijn”, lacht ze.

In ons glas de pinot noir Vieilles Vignes (19 euro). Verassend geconcentreerd en veel kleur. “Dit verwacht je niet meteen van een pinot noir”, zegt Justine. “Maar 2020 was dan ook een warm en zonnig jaar. Bovendien zorgen de oude stokken voor een klein rendement en werd de wijn gerijpt op grote houten foedervaten”. Een pinot noir die bulkt van het rode fruit, een tikkeltje kruidig, goed rijpe tannines en een aangename lengte. De plaatselijke charcuterie past er als gegoten bij.

Verfijnde distillaten in de schaduw van een biergigant

Het is ietwat een raar zicht: in de schaduw van Kronenbourg, de grootste brouwerij van Frankrijk, ligt de oudste distilleerderij van de Elzas, de distillerie artisanale Lehmann, gesticht in 1850 door Joseph en al vijf generaties lang van vader op zoon verdergezet. Dat leverde hen het prestigieuze label Entreprise du Patrimoine Vivant op, een erkenning gestoeld op jarenlange kennis.

“We zijn dan wel de oudste maar vergeet niet dat de Elzas nog altijd 200 distilleerderijen telt”, vertelt Yves Lehmann. “Omdat de Elzas dankzij ons uitstekend klimaat één van de grootste fruittelers van Frankrijk is. Peren, frambozen, mirabellen, pruimen en uiteraard druiven. Allemaal uitstekend geschikt om gedistilleerd te worden tot een eau-de-vie”.

Het geheim achter een topdistillaat? “In hoofdzaak de rijpheid en gezondheid van het fruit. En dat is niet elk jaar een zekerheid. Vergelijk het met wijn maken. Elk oogstjaar is verschillend. En met rotte druiven kan je weinig aanvangen.” Nog belangrijk: het distilleren. “De alambiek, de koperen distilleerkuip, is ons belangrijkste werkinstrument. Om het beste uit het fruit te halen, kiezen we voor een dubbele distillatie gevolgd door minimum drie jaar rijping op tanks, houten vaten of in grote glazen flessen, afhankelijk van het type product dat je wil maken.”

Bijzonder fier is Yves op zijn Elsass Whisky, op basis van graan uit de regio en ter plaatse gedistilleerd, maar wij geven toch de voorkeur aan zijn vruchtenalcohol. Zowel in de Framboise Sauvage als de Mirabelle d’Alsace proef je de puurheid van het fruit maar een heus meesterwerkje is de traditionele Marc d’Alsace Gewurztraminer met zijn voortreffelijke kruidige tonen en fraai geïntegreerde alcohol.

Van arme-mensen-kost tot luxegerecht: choucroute

Het kan verkeren. Gefermenteerde zuurkool, dat al in 451 zijn intrede maakte in de Elzas, was lange tijd een goedkoop ingrediënt, geliefd voor zijn grote hoeveelheid aan vitamine C, maar nog meer omwille van zijn lange bewaarcapaciteit. Op zuurkool in zijn huidige vorm, gesneden in fijne en lange reepjes, ook wel de groentespaghetti van de Elzas genoemd, is het wachten tot de 15e eeuw wanneer volgens de geschiedschrijving het recept zoals we het nu kennen op punt is gezet en werd gegeten in de kloosters. Van dan af ging het snel. Zuurkool werd al snel het culinaire uithangbord van de regio en de luxevariant, de “choucroute royale”, zuurkool gesudderd in witte wijn en rijkelijk omkaderd met spek, worst en varkenspoot, prijkt zelfs op de kaart van sterrenrestaurants.

Het Maison de la Choucroute in Meistrazheim staat voor een echt eerbetoon aan die zuurkool. Al vijf generaties lang teelt en produceert de familie Muller zuurkool. Achteraan het statige gebouw staan vijf gigantische cuves waar jaarlijks 5.000 ton zuurkool gefermenteerd wordt. Die wordt uitgevoerd over heel Europa en de Verenigde Staten.

Tijdens een bezoek krijg je een video te zien over de rijke geschiedenis van het huis, neemt men jou mee voor een blik achter de schermen in het productieatelier, en vanzelfsprekend zijn er enkele recepten te proeven in de keurig aangeklede boetiek. Op het menu staat o.m. zuurkool met riesling en spek of eend, zuurkool met champagne en eendenvet, of zuurkoolsalade met gedroogde druiven, wortel, appel en kruiden.

STAP OP DE BUS

Deze groepsreis is een samenwerking tussen Busfan.be en Het Nieuwsblad in samenwerking met Atout France, de regio Grand Est, Van Hool, Autocars Schidler en Holiday maker.

Alle busreizen vind je op www.busfan.be. De site geeft je een overzicht van alle types vakanties die de Belgische busondernemingen aanbieden. Je vindt er meer dan 2.000 busreizen, zowel dagtrips vlakbij als meerdaagse reizen in Europa.

Meer info over de Elzas vind je op www.explore-grandest.com.