“Ik heb van Joseph Ratzinger een dubbel beeld. Hij was een figuur met meer dan één gezicht.” Zo herinnert Rik Torfs, professor Kerkelijk Recht, zich voormalig paus Benedictus XVI, die zaterdagochtend overleed. Ratzinger was tijdens het tweede Vaticaans Concilie - van 1962 tot 1965 - nog een vernieuwer. “Hij was toen een progressief man, maar klapte later dicht voor die vernieuwing. Stilaan werd hij conservatiever.”

Een van zijn grootste verdiensten is volgens Torfs “dat hij eerder dan Johannes Paulus II alert was voor seksueel misbruik. Hij besefte de ernst en omvang van die problematiek, en verplichtte begin jaren 2000 bisschoppen om dossiers van seksueel misbruik over te maken aan het Vaticaan, om te verhinderen dat ze in de doofpot zouden belanden.” Een belangrijke verwezenlijking, al voegt Torfs er wel een nuance aan toe: Ratzinger had die alertheid niet altijd gehad. Hij werd verweten dat hij zo’n twintig jaar eerder - in zijn periode als aartsbisschop in zijn eigen bisdom - bij zeker vier kindermisbruikzaken naliet om in te grijpen.

Een andere reden waarom hij in geschiedenisboeken onthouden zal worden, is dat hij op 11 februari 2013 bekend maakte dat hij zelf zou aftraden. De laatste keer dat zoiets gebeurde, was volgens Torfs eind dertiende eeuw.

“Tot Ratzinger bleef de gedachte dat een paus doorgaat tot de dood. Ratzinger heeft laten zien dat het niet nodig is om in dat harnas te sterven. Hij had de moed om te beseffen dat hij het niet meer kon doen.”

“Matig bestuurder”

Dat lukte volgens de toenmalige paus niet meer omwille van gezondheidsredenen. Al is dat iets waar Torfs aan twijfelt. “Hij heeft nadien nog bijna tien jaar geleefd. Volgens mij is het eerder te wijten aan het feit dat hij het bestuur niet onder controle kreeg. Hij was dan wel een uitstekende theoloog en heel sterk op inhoudelijk vlak, als bestuurder vond ik hem matig. Omdat hij tijdens zijn periode als paus eigenlijk nooit controle heeft gekregen over het systeem. Hij slaagde er niet in om alle leden van de Romeinse Curie – het bestuursapparaat van de paus – op één lijn te krijgen. Dus als het op de praktijk aankwam, kon hij seksueel misbruik onvoldoende indammen.”

Ook de jaren voor zijn dood was zijn impact nog klein. Hij noemde zichzelf graag paus-emeritus, wat Torfs een betwistbare titel vindt. “Omdat het doet uitschijnen dat je toch nog een beetje paus bent. Maar hoewel hij nog sympathie genoot bij conservatievere kardinalen – met wie hij ook nog contacten onderhield – was hij op dit moment eigenlijk te oud om echt openlijk invloed te hebben.”