“De slechtste 1-aprilgrap ooit.” Dmitro Koeleba, de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, geloofde zijn oren niet toen afgelopen week bekendgemaakt werd dat Rusland vanaf vandaag - uitgerekend 1 april - voorzitter is van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. “Het land dat systematisch alle fundamentele regels van internationale veiligheid schendt, zit nu een organisatie voor die als doel heeft om de internationale veiligheid te garanderen en te beschermen”, voegde hij er nog aan toe.

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties is een orgaan dat erop moet toezien dat internationale geschillen die de vrede bedreigen opgelost worden. Rusland is een van de vijf landen die er permanent deel van uitmaken, daarnaast zijn er tien variërende leden. Het voorzitterschap is elke maand voor een andere lidstaat weggelegd, en roteren gebeurt in alfabetische volgorde. Dus na Mozambique is het nu aan Rusland.

Arrestatiebevel

In februari 2022, op het moment van de invasie in Oekraïne, was Rusland ook voorzittend land. Dat die oorlog nu nog steeds woedt, maakt het in de ogen van veel VN-lidstaten extra pijnlijk dat het land nu opnieuw voorzitter wordt. Bovendien is tegen president Vladimir Poetin een internationaal arrestatiebevel uitgevaardigd omdat hij door het Internationaal Strafhof in Den Haag beschuldigd wordt van oorlogsmisdaden. Een ongeziene situatie.

Oekraïne riep dan ook op om de regels te veranderen en Rusland weg te stemmen als voorzitter. Naast Koeleba liet onder meer Sergej Kislitsja, de Oekraïense ambassadeur in de VN, zich horen. “Wat als Pol Pot, Adolf Hitler of Saddam Hoessein de VN-Veiligheidsraad zou voorzitten”, schreef hij in een opiniestuk in het magazine Time. Wat niet helemaal klopt, aangezien het nooit de regeringsleider van het land is die in de raad zetelt maar in dit geval VN-ambassadeur Vasili Nebenzia, toch resoneerde de boodschap wereldwijd.

“Grotesk”, noemt Richard Gowan, hoofd van de Crisis Group van de VN, het bijvoorbeeld. “Dit is heel slecht voor het imago van de Veiligheidsraad.” Een lid van de Amerikaanse delegatie in de VN verwoordde het bij CNN als volgt: “Een land dat flagrant het VN-charter schendt en haar kleinere buurland binnenvalt heeft geen plaats in de Veiligheidsraad.”

Niet terug te draaien

Het voorzitterschap van Rusland bleek de voorbije dagen niet te vermijden of terug te draaien. “Jammer genoeg is Rusland een permanent lid van de Veiligheidsraad”, zei Karine Jean-Pierre, woordvoerder van het Witte Huis, over de kwestie. “Er is geen legale manier om daar iets aan te veranderen.” Ook het land uit de Veiligheidsraad zetten, waar al toe opgeroepen werd, is quasi onmogelijk. Een eenvoudig veto van Rusland is voldoende om dat tegen te houden. De term ‘permanent lid’ kan dus redelijk letterlijk genomen worden.

Wat de bittere pil voor Oekraïne enigszins kan verzachten, is dat de rol van voorzitter in de Veiligheidsraad niet al te groot is. De voorzitter leidt de debatten, bepaalt de agenda, nodigt sprekers uit en stelt de kladversies van de resoluties op. Wat die dus voornamelijk kan doen, en dat is waar in Oekraïne voor gevreesd wordt, is de organisatie een mand lang immobiel maken.

De woordvoerster van het Witte Huis zei bijvoorbeeld te verwachten dat Rusland van het voorzitterschap zal gebruikmaken om “nog meer desinformatie te verspreiden” en “de activiteiten in Rusland goed te praten”. Dat kan het doen in een verklaring van de voorzitter, een toespraak voor de leden. Maar internationale kenners lijken het er wel over eens dat het allemaal weinig zal veranderen. De andere leden zullen Rusland vermoedelijk in het gareel houden. Want om echt zaken te veranderen, is overeenstemming nodig. En veel medestanders heeft Rusland niet over.